نام امتحان همواره دلهره‌آور و اضطراب‌آفرین است. آزمون وو امتحان هر چه باشد با محرومیت‌ها و بی‌خوابی‌ها و بالاخره با سرنوشت انسان گره خورده است و پیامد آن نگرانی از سرزنش‌ها، دلهره شکست، عقب‌ماندن و ناکامی در آرزوها و آرمان‌ها روح و جان آزمون‌دهنده را می‌آزارد و باعث می‌شود تا به دنبال راهی باشد تا در مورد موفقیت اطمینان بیابد که یکی از این راه‌هایی که ممکن است به طرف آن گرایش پیدا کند تقلب در امتحان است.با اینکه برای مقابله با این تخلف در آموزش و پرورش قوانین دقیقی پیش‌بینی شده است اما در عمل این مشکل روز به روز در حال گسترش است و بیم آن می‌رود که در آینده‌ای نه‌چندان دور دیگر نتوان با دیدن مدرک تحصیلی کسی در مورد معلومات و دانش وی اظهارنظر کرد.تعریف تقلباگر دانش‌آموزی بدون استفاده از معلومات خود با دستیابی به پاسخ سوالات قبل از جلسه یا در جلسه امتحان نمره‌ای کسب کند تقلب محسوب می‌گردد.چرا باید از انجام تقلب جلوگیری گردد- در صورت داشتن امید به تقلب دانش‌آموز هیچ تلاشی برای یادگیری درس نشان نمی‌دهد.- دانش‌آموز ساعی با دیدن رواج تقلب و دریافت نتایج غیرواقعی دیگران با استفاده از این روش، انگیزه خود را نسبت به تلاش برای یادگیری از دست می‌دهد.- تقلب در صورت آشکار بودن، نوعی بی‌حرمتی و توهین به معلم است.- با رواج تقلب دانش‌آموز یاد می‌گیرد که روش رسیدن به هدف چندان مهم نیست، مهم رسیدن به هدف است از هر راهی.- دانش‌آموزی که در پایه‌های پایین‌‌تر از این روش استفاده کرده است در سال‌های بعد در یادگیری مطالب جدید دچار مشکل می‌شود.- در قرآن کریم نیز سرنوشت هر کس را در گرو اعمال او معرفی می‌کند.انواع تقلب

الف- تقلب دانش‌آموزان

برخی از نمونه‌‌های تقلبی که دانش‌آموز در جلسه امتحان به کار می‌برد به شرح زیر می‌باشد:1- دیدن: در این مورد دانش‌آموز سعی می‌کند تا از محتویات ورقه دیگران استفاده کند که رایج‌ترین نمونه تقلب می‌باشد. راه‌حل‌های پیشنهادی: زیاد کردن فاصله صندلی‌ها، استفاده از چند نمونه برگه سئوال، در نظر گرفتن جای معینی زیر هر سئوال برای نوشتن جواب، تعیین زمان مناسب برای هر آزمون و ندادن وقت اضافی.2- گفتارراه‌حل‌های پیشنهادی: استفاده از سوالات تشریحی از نظر نوشتاری و تکثیر سوالات کاملا واضح باشند، پس از پایان مرحله توزیع هیچ‌گونه توضیحی توسط هیچ‌کس ارائه نگردد.3- انتقال یادداشت: از طریق پرتاب برگه و دست به دست کردن مستقیم.راه‌حل‌های پیشنهادی: استفاده از تعداد مراقبین بیشتر، قرار گرفتن مراقبین در محل‌های مناسب 4- تعویض برگه: نوشتن برگه توسط یک دانش‌آموز برای دانش‌آموز دیگرراه‌حل‌های پیشنهادی: قرار دادن شماره صندلی برای هر دانش‌آموز و موظف کردن آنها به نوشتن شماره صندلی بر روی برگه سوال و پاسخنامه یا چرکنویس و دقت مراقبین به همخوانی شماره صندلی هر داوطلب با شماره درج‌شده در ورقه امتحان او.5- نوشتن در کف دست یا قسمت‌های دیگر بدن یا لباس.راه‌حل‌های پیشنهادی: بهتر است دانش‌آموزان قبل از ورود به جلسه از این لحاظ بررسی گردند.6- همراه داشتن یادداشت:برای حل این مشکل بهتر است دانش‌آموزان را از همراه داشتن وسایلی مثل جاکلیدی، فندک و... منع کنیم.7- نوشتن بر روی دسته صندلی یا دیوار یا پشت صندلی جلویی.راه‌حل‌های پیشنهادی: دقت مراقبین قبل از شروع جلسه و جلوگیری از راه‌رفتن دانش‌آموزان بعد از ورود به جلسه.

ب- تقلب معلمین

تعیین سوالات محدود برای امتحان یا مشخص کردن قسمت‌های خاصی از کتاب یا حذف قسمت‌هایی از کتاب درسی2- راهنمایی اضافی یا متاسفانه رساندن پاسخ به همه یا برخی از دانش‌آموزان3- تقلب در هنگام تصحیح اوراق مثل دادن نمره بیش از استحقاق و کامل کردن پاسخ‌هاچگونه مطلوب‌سازی شرایط جلسه امتحان1- هر سالن دارای تعدادی مراقب ثابت و تعدادی مراقب سیار باشد.2- دانش‌آموزی که قصد تقلب دارد به راحتی قابل تشخیص است زیرا نسبت به کوچک‌ترین صدا یا رفت و آمد مراقبین عکس‌العمل نشان می‌دهد. باید نسبت به این دانش‌آموزان مراقبت بیشتری منظور گردد.3- حقوق دانش‌آموز در جلسه امتحان باید مورد توجه قرار گیرد. ایجاد شرایط فیزیکی مناسب در جلسه برگزاری امتحان مثل نور، حرارت، سکوت، صندلی مخصوص چپ‌دست‌ها و دقت مراقبین برای عدم ایجاد اضطراب در دانش‌آموزان از جمله عدم صحبت مراقبین، تذکرات مکرر در مورد وقت باقی‌مانده و...4- توضیحات لازم قبل از شروع جلسه بهتر است کاملا مختصر باشد یا در صورت امکان به صورت اطلاعیه در تابلوی اعلانات نصب گردد.ارفاق نمره نمره امانتی است در دست معلم پس حق ندارد که از آن هر طور که خواست استفاده کند بلکه باید درست استفاده کند. ارفاق نمره بدون دلیل موجه ضایع کردن حقوق دانش‌آموزانی است که با تلاش نمره بالاتری کسب کرده‌اند و همچنین ممکن است دانش‌آموز را در سال‌های بعد نیز متوقع دریافت ارفاق سازد. بعضی از همکاران معتقدند که با ارفاق به دانش‌آموزانی که نمره کمی جهت قبولی نیاز دارند می‌توان از هدر رفتن مقدار زیادی از بودجه کم آموزش و پرورش و صرف هزینه دوباره توسط والدین جلوگیری کرد اما باید این مطلب را مدنظر داشت که دانش‌آموز وقتی بدون معلومات کافی به پایه بالاتر برود دچار مشکلات و صرف هزینه‌های بیشتری خواهد شد و حتی ممکن است پس از شکست‌های متمادی دانش‌آموز ترغیب به ترک تحصیل گردد. چه کسی پاسخگوی این فاجعه در مدارس خواهد بود که از سویی باعث هدر رفتن فرصت‌های طلایی و از سوی دیگر صرف هزینه‌های هنگفت در آموزش و پرورش و در نهایت در کل کشور خواهد گردید؟

منابع- روش‌های کلاس‌داری از نگاهی دیگر اثر محمد احمدی- آداب تعلیم و تعلم در اسلام، شهید ثانی، ترجمه دکتر سیدمحمدباقر حجتی